Μονή Απεζανών

Η Μονή Απεζανών βρίσκεται στη δυτική πλευρά της οροσειράς των Αστερουσίων και βόρεια των Καλών Λιμένων, σε υψόμετρο 440 μ. περίπου, σε μια περιοχή με μεγάλη μοναστική παράδοση. Η πρόσβαση γίνεται είτε μέσω Πλώρας είτε μέσω Πόμπιας.

Πρόκειται για ανδρικό μοναστήρι, με φρουριακή μορφή, το καθολικό του οποίου είναι τρίκλιτος ναός αφιερωμένος στον Άγιο Αντώνιο, στη Μεταμόρφωση του Χριστού και στους Τρεις Ιεράρχες. Σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε από τους αδελφούς Παπαδόπουλους, που ασκήτευαν στην περιοχή του Αγιοφάραγγου.   Μάρκο, Λέοντα, Αντώνιο και Μαρία, που κατάγονταν από επιφανή οικογένεια του Χάνδακα. Γύρω στα 1443, φορτώνουν την εικόνα του αγ. Αντωνίου, στο ζώο τους και αναζητούν ασφαλέστερο μέρος διαμονής.

Όταν πλησίαζαν στα Καπαριανά των Μοιρών, ένας πλούσιος Τούρκος εκ γενετής τυφλός αισθάνθηκε μια λάμψη. Όταν έμαθε ποιοι είναι ζήτησε να τους φιλοξενήσει λέγοντας τους πως αν ο άγιος τον βοηθούσε να βρει το φως του θα τους έδινε κάποια κτήματα του σε ασφαλές μέρος για να κτίσουν το μοναστήρι τους. Ο καθηγητής της ερήμου, όντως έκανε το θαύμα του και το πρωί ο Τούρκος έβλεπε. Ξεκίνησαν λοιπόν για την περιοχή του Αντισκαρίου, αφού τον βοήθησαν να ιππεύσει μια και ήταν ανάπηρος.

Όταν έφτασαν στο σημείο, που βρίσκεται η μονή τα ζώα πεισματικά δεν ήθελαν   να μετακινηθούν. Το ζώο που μετέφερε τον Τούρκο ξιπάστηκε και τον γκρέμισε. Όμως όταν έπεσε στη γη ενώ ήταν παράλυτος, στάθηκε όρθιος. Λόγω λοιπόν του θαύματος αυτού, αλλά και .του ότι οι μοναχοί ξεπέζεψαν επειδή τα ζώα δεν ήθελαν να μετακινηθούν το μοναστήρι ονομάστηκε Απαζανές   Με τη βοήθεια του αγ. Αντωνίου κτίστηκε η μονή και βρέθηκε νερό στο πηγάδι που σώζεται μέχρι τις μέρες μας.

Τα χρόνια που ακολούθησαν υπήρξαν χρόνια ακμής και πνευματικής ακτινοβολίας, με σπουδαίους λογίους μοναχούς και σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο Μελέτιος Πηγάς, Ο Ιωάσαφ Δωριανός και ο Μελέτιος Συρίγος. Στο μοναστήρι λειτουργούσε σπουδαίο εργαστήρι αντιγραφής χειρογράφων και ήταν γνωστό σαν το μεγαλύτερο αντιπαπικό κέντρο της Κρήτης.