Μονή αγίου Ιωάννη Θεολόγου Πρέβελη

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΠΡΕΒΕΛΗ

Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ο πρώτος πυρήνας της Μονής οργανώθηκε στο κτιριακό συγκρότημα του Κάτω Μοναστηριού του Προδρόμου, κατά τη Β’ βυζαντινή περίοδο της Κρήτης, περί το τέλος του 10ου ή τις αρχές του 11ου αιώνα, τότε που τα νότια παράλια της Κρήτης γέμισαν με μικρά και μεγάλα μοναστήρια.

Η παλαιότερη χρονολογία που σχετίζεται με το μοναστήρι είναι του έτους 1594, και είναι χαραγμένη σε μια καμπάνα του μοναστηριού. Η πρώτη ονομασία της Μονής (πριν το 1700), σύμφωνα με την παλαιά ορειχάλκινη σφραγίδα της είναι: ” του Μεγάλου Ποταμού κατά την νήσον Κρήτην”. Για τη σημερινή ονομασία υπάρχουν πολλές ευσεβείς επιτόπιες παραδόσεις. Το πιο πιθανό είναι ότι κάποιος ιερομόναχος με το επώνυμο Πρέβελης, της μεγάλης Ρεθεμνιώτικης οικογένειας των Πρεβέληδων, υπήρξε ο ανακαινιστής του μοναστηριού στον οποίο οφείλεται και η ονομασία.

Η μοναστηριακή παράδοση, όπως αναφέρεται στο μοναχολόγιο, διέσωσε τα ονόματα των πρώτων ηγουμένων , του Μεθοδίου, του Ακακίου Πρέβελη, του Ιακώβου Πρέβελη, του Ακακίου Μοάτζου και του οσιωτάτου Ευφραίμ του οποίου η μακρά ηγουμενία (1769-1803) υπήρξε πολύ σημαντική για την ιστορία της Μονής. Ο Ευφραίμ ήταν γιός του ιερέως Αλεβίζου Πρέβελη, από τον Άρδακτο Αγίου Βασιλείου. Το όνομά του σώζεται στην έμμετρη ιαμβική επιγραφή της βάσης του θαυματουργού Τιμίου Σταυρού της Μονής: ” ΚΟΠΟΙΣ ΚΑΙ ΜΟΧΘΟΙΣ ΕΦΡΑΙΜ ΚΟΙΝΟΒΙΑΡΧΟΥ”. Το Μάρτιο του 1789 και ύστερα από αίτημά του, εκδόθηκε Πατριαρχικό σιγίλιο του Εθνομάρτυρα Γρηγορίου του Ε’, με το οποίο αναγνωρίζεται η σταυροπηγιακή αξία της Μονής.

” εις το Μοναστήριον του Πρέβελη και στον μεγαλεπήβολο ηγούμενό του Μελχισεδέκ ανήκει χωρίς αμφισβήτηση, η τιμή της διοργανώσεως, του οπλισμού και του ετοιμοπολέμου του πρώτου μαχίμου σχηματισμού της επαναστάσεως του ’21 στην Κρήτη. Και πρώτη πράξις γενικωτέρας σημασίας ήταν η Τουρκική επιδρομή του Ψαροσμαήλη και η καταστροφή του Πρέβελη”.

Ακολούθησε ο Νείλος Μοσχοβίτης, επί της ηγουμενίας του οποίου(1823-1862) κτίσθηκε το νέο Καθολικό της Μονής καθώς και οι δύο περίτεχνες γέφυρες, του Μ. Ποταμού και του Μπουρτζούκου. Αναδιοργανώθηκε επίσης το παλαιό σχολείο της Μονής και η ονομαστή σχολή του Αγίου Πνεύματος στο ομώνυμο μικρό μοναστήρι. Άλλες σημαντικές φυσιογνωμίες ηγουμένων και αδελφών της Μονής υπήρξαν οι: Επίσκοπος Λάμπης Νικόδημος (1831 -1845), Αγαθάγγελος Παπαβασιλείου (1864-1871), Καλλίνικος Σπιταδάκης (1872-1892), και Αγαθάγγελος Λαγουβάρδος (1936-1944).

Ευθύς μετά τη κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς, στο Μοναστήρι άρχισαν να συγκεντρώνονται στρατιώτες που είχαν αποκλειστεί, ‘Ελληνες, Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί και Άγγλοι, για να διασωθούν τελικά με υποβρύχια στη Μέση Ανατολή από τη περιοχή της Λίμνης και με ενέργειες του ηγουμένου Αγαθαγγέλου. ‘Ετσι και το 1941 το μοναστήρι εκπληρώνει τον ιστορικό του προορισμό, όπως και παλαιότερα. Όπως γράφει ο Μιχ. Παπαδάκης

” άνω από 5,000 άνθρωποι πέρασαν, έφαγαν, κοιμήθηκαν, εξυπηρετήθηκαν. Και για την συνέχεια της οδοιπορίας των εφοδιάστηκαν με τα χρειώδη”.

Στις 25-8-1941 οι Γερμανοί κατέστρεψαν το μοναστήρι και πολλοί μοναχοί οδηγήθηκαν στις φυλακές των Χανίων.
Στα τέλη του 1943 η Μονή είχε αναλάβει τις δυνάμεις της και μπορούσε να ανταποκριθεί και πάλι στο έργο της.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Ι.ΜΟΝΗΣ

Η Μονή Πρέβελη αποτελείται από δύο κτιριακά συγκροτήματα, το Κάτω Μοναστήρι του Προδρόμου και το Πίσω Μοναστήρι του Θεολόγου.

Το Κάτω Μοναστήρι βρίσκεται κοντά στον Μεγάλο Ποταμό. Πρόκειται για ένα ακανόνιστο σύνολο κτιρίων, διατεταγμένων σε ανισόπεδο έδαφος. Το Καθολικό είναι μονόχωρο στο κέντρο της αυλής. Πολλά κτίρια το περιστοιχίζουν, τράπεζα, μαγειρείο, ηγουμενείο, κελιά, εργαστήρια, ελαιοτριβείο, αποθήκες, κ.ά. Εδώ κατοικούσαν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου και ανάλογα με τις αγροτικές εργασίες οι νεότεροι από τους μοναχούς μαζί με πολλούς εργάτες και κτηνοτρόφους. Καταστράφηκε και λεηλατήθηκε επανειλημμένα από τους διάφορους κατακτητές.
Σήμερα υπάρχουν μόνο τα κτίρια να προσπαθούν να δείξουν τη δόξα του παρελθόντος και να υπενθυμίζουν την πολύπλευρη προσφορά του στη τοπική κοινωνία. Οι εικόνες του Καθολικού, έργα του αγιογράφου Μερκουρίου από τη Σαντορίνη (1841), καθώς και όλα τα ιερά σκεύη έχουν μεταφερθεί πρόσφατα στο Πίσω Μοναστήρι σε χώρο όπου λειτουργεί πρότυπο εκκλησιαστικό μουσείο.

Το Πίσω Μοναστήρι του Θεολόγου ( Σκαρίφημα της Μονής), όπου και η έδρα της Ι. Μονής είναι κτισμένο σε απόσταση τριών περίπου χιλιομέτρων από το Κάτω, στη πλαγιά ενός βουνού και αντικρίζει το αχανές Λιβυκό Πέλαγος. Το κτιριακό συγκρότημα είναι διατεταγμένο σε σχήμα ακανόνιστου Π. Στο κέντρο της αυλής είναι κτισμένο το νεότερο καθολικό της Μονής στη θέση του παλαιού που κατεδαφίσθηκε το 1835. Το δεξιό κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο και το αριστερό στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Έχει θαυμάσιο εσωτερικό διάκοσμο και περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Ηγουμενείο, τράπεζα, φουρνόσπιτο, σκευοφυλάκιο, βιβλιοθήκη, τυροκέλι, κηροκέλι, κελιά, κοιμητήριο και άλλοι χώροι, αποτελούν το σύνολο των κτιρίων. Σήμερα, βρίσκεται σε εξέλιξη η ανακατασκευή και αναπαλαίωσή τους, γιατί ο χρόνος επέφερε σημαντικές φθορές και αλλοιώσεις.

Ο ΤΙΜΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΠΡΕΒΕΛΗ

Ο θαυματουργός Τίμιος Σταυρός της Μονής αφιέρωμα του Ηγουμένου Ευφραίμ Πρέβελη (1769-1803) φέρει μεγάλο τεμάχιο Τιμίου Ξύλου στη βάση του και προέρχεται κατά την παράδοση από την Κων/λη. Ο Τίμιος Σταυρός σημάδεψε και σημαδεύει τη ζωή της Μονής και όσους με πίστη και ευλάβεια ζητούν τη βοήθειά του. Αναρίθμητα τα θαύματά του στη διαδρομή των αιώνων, μεγάλη και αποτελεσματική η επέμβασή του σ΄όσους προσφεύγουν και ζητούν την ίαση από την χάρη του. Στην άτυχη μάχη που έγινε τον Αύγουστο του 1823 στις Αμουργέλες Ηρακλείου το Ιερό Σύμβολο έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Εκείνοι το πούλησαν σε Γενοβέζους τυχοδιώκτες. Όταν το Νοέμβριο του ίδιου έτους παρέπλεαν στην θάλασσα του Μοναστηριού κατάλαβαν πως το πλοίο τους σταμάτησε απότομα παρά τον ούρειο άνεμο. Το πλοίο συνέχισε την πορεία του μετά από τρείς ημέρες στάσης και αφού ο Τίμιος Σταυρός παρεδόθη στους μοναχούς.

Επίσης, κατά την γερμανική κατοχή, στις 28 Αυγούστου 1941 οι Ναζί αιχμαλώτισαν όλους τους μοναχούς και λεηλάτησαν τη Μονή. Φεύγοντας άρπαξαν και τον Τίμιο Σταυρό. Επεστράφη στις 13 Σεπτεμβρίου, την παραμονή της εορτής του κατά τρόπο θαυμαστό, αφού το αεροπλάνο στο οποίο είχε τοποθετηθεί στο αεροδρόμιο του Μάλεμε δε μπόρεσε να απογειωθεί για την Γερμανία. Αυτό έγινε μόλις παρέδωσαν τον Τίμιο Σταυρό στην αστυνομική διεύθυνση των Χανίων, για να τον επιστρέψουν στο Μοναστήρι του.

Πηγή: Μονή Πρέβελη